آموزشی

نگاهی کوتاه به زندگی نامه پرویز مشکاتیان

پرویز مشکاتیان در ۲۴ اردیبهشت سال ۱۳۳۴ در نیشابور به دنیا آمد. وی که در خانواده هنرمند به دنیا امده بود مقدمات موسیقی را از شش سالگی نزد پدرش، حسن مشکاتیان آموخت و اولین اجرایش در سن ۸ سالگی بود.

او سپس به تهران رفت و در کنار آموختن آکادمیک موسیقی در دانشکده هنرهای زیبا، ردیف میرزا عبدالله را نزد نورعلی برومند و داریوش صفوت فرا گرفت و در کنار آن ریزه کاری های نوازندگی (به ویژه سه تار)، گوشه های مهجور و ناشناخته و ضربی های موسیقی ایرانی را از افرادی دیگری چون سعید هرمزی، یوسف فروتن و عبدالله دوامی می آموخت.

مشکاتیان به جز فراگیری سینه به سینه موسیقی سنتی ایرانی، یادگیری هارمونی، آهنگسازی و ارکستراسیون و آشنایی با موسیقی علمی را از طریق موسیقدانانی چون مهدی برکشلی و محمد تقی مسعودیه ادامه داد.

مشکاتیان در ۱۳۵۴ خورشیدی در آزمون باربد به اتفاق پشنگ کامکار رتبه نخست نوازندگی سنتور را به دست می آورد و در همان سال به اتفاق داریوش طلایی (نوازنده تار) مقام ممتاز را کسب می کند.

وی در اوایل سال های ۱۳۵۰ خورشیدی به عنوان مدرس موسیقی فعالیتش را در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی که زیر نظر داریوش صفوت اداره می شد، آغاز کرد.

مشکاتیان و نسل طلایی موسیقی ایران

نسلی از برجسته ترین آهنگسازان، خوانندگان و نوازندگان موسیقی در آن سال ها در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی مشغول به فعالیت بودند؛ افرادی چون محمدرضا شجریان، پریسا، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، داریوش طلایی، داود گنجه ای، نورالدین رضوی سروستانی و جلال ذوالفنون که هرکدام بعدها به وزنه های موسیقی ایران تبدیل شدند.

اما بسیاری از این افراد پس از اختلافی که با مرکز پیدا کردند از آنجا بیرون آمدند. پرویز مشکاتیان و حسین علیزاده گروه عارف و محمدرضا لطفی و پشنگ کامکار گروه شیدا را پایه گذاشته اند. ۲ گروهی که بعد با هم ادغام شدند و بیشترین سهم را در ارتقای موسیقی سنتی در سال های پایانی رژیم پهلوی و پس از انقلاب داشتند.

مشکاتیان در این سال ها در حالی که بیست و چند سال بیشتر نداشت، تصنیف هایی را سرود که به اعتقاد برخی کارشناسان، از بهترین های موسیقی سنتی ایرانی در نیم سده گذشته محسوب می شوند.

مشکاتیان در ۱۳۵۶ خورشیدی همراه با دیگر نوازندگان و خوانندگان جوان آن زمان مانند لطفی، علیزاده، پشنگ و بیژن کامکار، شجریان و شهرام ناظری زیر نظر هوشنگ ابتهاج کانون فرهنگی هنری چاووش را پایه گذاشت. کانون چاووش از آن سال تا ۱۳۶۲خورشیدی  ۸ کاست منتشر کرد. محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، بیژن کامکار و صدیق تعریف از خوانندگان این مجموعه بودند.

تعدادی از تصنیف های این مجموعه را که بعدها به “سرودهای میهنی” مشهور شد، مشکاتیان ساخته بود.

تصنیف های “همراه شو عزیز”، “ایران” (ایران خورشیدی تابان دارد) و “ایرانی” (ایرانی بسر کن خواب مستی) از جمله سرودهای میهنی ساخته مشکاتیان است که شجریان آنها را خوانده است.

تفاوت سازهای موسیقی از نگاه مشکاتیان

مشکاتیان درباره سازآرایی ‌های ترکیبی (میان سازهای ملی و بین‌المللی) نیز گفته است: “ساز یک وسیله است و هدف نیست. شما اگر پیام یا احساسی را که دارید به وسیله مثلا ترومبون بتوانید راحت‌تر بیان کنید، در استفاده از آن اصلا مساله‌ای پیش نمی‌آید و به جایی بر نمی‌خورد. فقط باید نتیجه کار زیبا باشد. اشکال کار در این است که بعضی از بچه‌ها برای آن که فقط نوآوری کرده باشند، شکل را به هم می‌ریزند و به محتوا کاری ندارند. اما اگر محتوایی غنی در کار باشد، با همان شکل دلپذیری که مورد نظر شماست، همان چیزی می‌شود که همه به دنبالش هستیم. “

مشکاتیان: شعر راه خودش را پیدا کرد. ولی من بر این گمان نیستم که موسیقی همچنان در مقاطع سنتی گرفتار مانده است. به نظر من، شرایط اجتماعی آبستن تحولاتی در زمینه شعر فارسی بود و نیما زاده شد. ولی از آن جایی که موسیقی همیشه زیر سوال و مورد قهر بوده است، شرایط اجتماعی در این مورد هنوز برای پذیرش دگرگونی، آنگونه که وزیری مطرح می کرد، آمادگی نداشت.

“مثلا من خودم با ” ویولن” مساله‌ای ندارم… ولی اگر در همین گروه عارف ما یکی دو تا ویولن هم باشد، لهجه‌اش کاملا مشخص می‌شود. مگر این که کار آرانژه و آرمونیزه شده باشد و بیست تا ویولن در اجرای آن شرکت داشته باشند. بعد هم این بیست تا ویولن، چهار تا ویولن سل و دوتا کنتر باس می‌خواهد که مجموعه را کامل کند. در حالی که اگر ما فقط دو تا ویولن تنها را در میان سازهای ملی بگذاریم، به همان ویولن بی حرمتی کرده‌ایم… “

آثار پرویز مشکاتیان:

  • چاووش ۴ – خواننده: هنگامه اخوان، شهرام ناظری
  • چاووش ۶ – خواننده: محمدرضا شجریان
  • چاووش ۷ – خواننده: محمدرضا شجریان، شهرام ناظری
  • چاووش ۱۲(این مجموعه شامل دو نوازی سنتور و تمبک به همراه ناصر فرهنگ‌فر می‌باشد.)
  • آذرستون – خواننده: محمدرضا شجریان (به صورت رسمی منتشر نشد. سنتور مشکاتیان، نی محمد موسوی).
  • بیداد- خواننده: محمدرضا شجریان (بخش اول در دستگاه همایون و با آهنگ‌سازی پرویز مشکاتیان و بخش دوم در همایون و شور و با نوازندگی تار توسط غلامحسین بیگجه‌خانی.)
  • آستان جانان – خواننده: محمدرضا شجریان (در سال ۱۳۶۲ در سفارت ایتالیا در تهران اجرا و در سال ۱۳۶۴ منتشر شد. نوازنده سنتور مشکاتیان)، نوازنده تنبک ناصر فرهنگ‌فر.)
  • سر عشق – خواننده :محمدرضا شجریان (در سال ۱۳۶۱ اجرا و در سال ۱۳۶۵ منتشر شد. این آلبوم در دستگاه ماهور اجرا شده‌است. سه‌تار مشکاتیان، نی محمد موسوی.)
  • لاله بهار – خواننده: شهرام ناظری (لاله بهار در سال ۱۳۶۲ اجرا و در سال ۱۳۶۵ منتشر شد. اجرا توسط گروه عارف.)
  • نوا – خواننده: محمدرضا شجریان (آلبوم در دستگاه نوا آغاز شده و سپس در گوشه‌هایی از شور، بیات ترک و سه‌گاه ادامه می‌یابد. اجرا توسط گروه عارف.)
  • دستان – خواننده: محمدرضا شجریان (در دستگاه چهارگاه، اجرا توسط گروه عارف.)
  • دود عود – خواننده: محمدرضا شجریان (تنظیم این آلبوم با کامبیز روشن‌روان بود، در سال ۱۳۶۶ اجرا و در ۱۳۶۸ منتشر شد. بخشی از آلبوم با اجرای ارکستر.)
  • افشاری مرکب – خواننده: ایرج بسطامی (کنسرت گروه عارف در ایران و اروپا.)
  • افق مهر – خواننده: ایرج بسطامی  (گروه عارف)
  • خلوت‌گزیده – خواننده: محمدرضا شجریان (اجرای سنتور مشکاتیان در (روی ب) آلبوم.)
  • مژده بهار – خواننده: ایرج بسطامی (گروه عارف)
  • صبح مشتاقان – خواننده: علی جهاندار
  • جان عشاق – محمدرضا شجریان (تنظیم: محمدرضا درویشی، پیانو: جواد معروفی)
  • گنبد مینا – خواننده: محمدرضا شجریان (اجرا در مایه‌های دشتی، سه گاه، ماهور و چهارگاه.)
  • قاصدک ۱۳۷۴  خواننده: محمدرضا شجریان (به صورت رسمی منتشر نشد. سنتور (مشکاتیان)، نوازنده تنبک (همایون شجریان))
  • کنج صبوری خواننده: علی رستمیان (اجرای گروه عارف)
  • وطن من – خواننده: ایرج بسطامی (گروه عارف)
  • موسم گل – خواننده: ایرج بسطامی (اجرای تصانیفی از عارف و شیدا توسط ارکستر سمفونیک تهران، در این آلبوم پرویز مشکاتیان نظارت و نوازندگی سه تار را بر عهده داشت.)
  • کنسرت ۷۶ گروه عارف – خواننده: حمیدرضا نوربخش (گروه عارف)
  • کنسرت فستیوال مولانا در ایتالیا  – دو نوازی پرویز مشکاتیان (سنتور) و ناصر فرهنگ‌فر (تنبک).
  • لحظه دیدار – پرویز مشکاتیان(سنتور)، محسن کثیرالسفر(تنبک)، بهداد بابایی(سه‌تار)
  • بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان۱ – خوااندگان: شهرام ناظری، علی رستمیان، حمیدرضا نوربخش، علیرضا افتخاری          (گروه عارف)
  • بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان ۲ – خوانندگان: محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، ایرج بسطامی، علی رستمیان، حمیدرضا نوربخش، سپیده رئیس‌السادات
  • کنسرت راست پنجگاه – خواننده: ایرج بسطامی (گروه عارف)
  • پس پرده – سه‌تار نوازی پرویز مشکاتیان. اجرای خصوصی در سال‌های ۱۳۶۲٬۶۳٬۶۴ و ۱۳۷۱
  • سرو آزاد – سه‌تار نوازی پرویز مشکاتیان، تنبک (جمشید محبی).
  • مقام صبر – خواننده: علیرضا افتخاری
  • بیست قطعه برای سنتور – سنتور: پرویز مشکاتیان، محمدرضا رستمیان.
  • تمنا – پرویز مشکاتیان (سنتور)، آئین مشکاتیان (تنبک).
  • دو نوازی (همایون، سه گاه) – پرویز مشکاتیان(سنتور)، ناصر فرهنگ‌فر و جمشید محبی(تنبک).
  • طریق عشق – خواننده: محمدرضا شجریان (این اثر در سال ۱۳۶۷ در پاریس اجرا شد و در مهر ماه ۱۳۹۵ در ایران منتشر گردید)
  • خراسانیات (۱۳۹۸) – آهنگساز: پرویز مشکاتیان – خواننده: محمدرضا شجریان

وفات پرویز مشکاتیان

پرویز مشکاتیان در تاریخ ۳۰ شهریور سال ۱۳۸۸در خانه‌اش در تهران و در سن ۵۴ سالگی و در اوج شکوفایی هنری بر اثر نارسایی قلبی درگذشت. در مراسم بزرگداشت او نماینده وزیر ارشاد نیز سخنرانی کرد که با مخالفت حاضران در مراسم مواجه شد در طی سخنرانی وی حاضران در اعتراض به بی‌توجهی دولت به موسیقی و هنرمندان، سوت و کف می‌زدند تا مانع سخنرانی نماینده وزیر ارشاد شوند.

مراسم تشییع پیکر پرویز مشکاتیان در روز ۴ مهر در زادگاهش نیشابور، از مقابل اداره فرهنگ و ارشاد و با حضور جمعیتی نزدیک به ۱۵ هزار نفر برگزار گردید. در این مراسم که هنرمندانی همچون حسین علیزاده، محمدرضا درویشی، محمدرضا شجریان، همایون شجریان، کیوان ساکت، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان، محمدرضا رستمیان، شروین مهاجر و پژمان طاهری حضور داشتند، گروهی از دانشجویان دانشکده هنر نیشابور به نشانه عزا تعدادی از سازهای خود را کفن‌پوش کرده بودند. همچنین گروه موزیک شهر نیشابور در طول مراسم تشییع مارش عزا اجرا می‌کرد. پیکر پرویز مشکاتیان پس از مراسم تشییع و خواندن نماز در مسجد جامع نیشابور، در محوطه بیرونی باغ عطار و در جوار مقبره عطار نیشابوری به خاک سپرده شد.

خانه موسیقی هم در هشتمین سالگرد خود مراسمی در تالار کشور برگزار کرد و از مقام هنری پرویز مشکاتیان تجلیل به عمل آورد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

4 + هفده =