معرفی ساز هنگ درام

پیشرفت علم موسیقی ساز‌های جدیدی را وارد بازار موسیقی کرده است. ساز‌هایی که در عین ساده بودن دارای صدایی دلنشین و زیبا هستند. یکی از ساز‌هایی که اخیرا بسیار مورد توجه قرار گرفته ساز هنگ درام است که یکی از موفق‌ترین ساز‌های خلق شده در قرن جدید به شمار می‌آید. در ادامه این مقاله شما را با این سازجادویی و ویژگی هایش آشنا خواهیم کرد.

ساز هنگ درام که به آن هنگ یا هند پن هم می‌گویند یک ساز کوبه‌ای خودصدا و ملودیک است. این ساز بدون هیچ ابزاری و با ضربه دست نواخته و صدای آن تولید می‌شود. صدایی که بسیار آرامش بخش و دلنشین است. ساز هنگ از دو صفحه قوسی شکل فلزی ساخته می‌شود که به شکل قرینه به یکدیگر می‌چسبند. بر روی قوس بالایی جایگاه نت‌ها ساخته می‌شود که به آن قوس دینگ یا طرف دینگ (Ding Side) می‌گویند. قوس زیرین که به آن گو (Gu Side) هم می‌گویند، دارای یک سوراخ در مرکز خود است. در وجه بیرونی هنگ یک غلاف پلاستیکی نصب شده که نقش دمپر(کم کننده صدا یا صدا خفه کن) را دارد، ولی نوازنده می‌تواند در صورت ترجیح آن را از ساز خارج کند تا صدای بیشتر و رزونانس بالاتری را از ساز خود دریافت کند.

صفحات این ساز از جنس فولاد، فولاد نیتراید یا استیل ضد زنگ هستند که هر کدام از آن‌ها دارای یک رنگ صدایی هستند و مزایایی برای خود دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.
ساز‌های از جنس فولاد: سازندگان ساز هنگ معتقدند که ساز‌های از جنس فولاد صدای بهتری دارند. البته خوب یا بد بودن صدای ساز کاملا سلیقه‌ای است.
ساز‌های از جنس فولاد نیترات: این جنس از سازها توانایی نگهداری بهتر کوک را دارند و در خوردگی و سایش بسیار مقاوم هستند. به همین خاطر گران‌تر از نوع فولادی هستند.
استیل ضد زنگ: هنگ‌های از جنس استیل ضد زنگ نیز برای مناطق مرطوب و دارای رطوبت مناسب و در مقابل اکسید شدن بسیار مقاوم است.

این ساز برای اولین بار در شهر برن سوئیس در سال ۲۰۰۰ توسط فلیکس رونِر و سابینا شِرر ساخته شد و سازندگان نام آن را هنگ گذاشتند. به همین خاطر نسبت به استفاده از اسم«هنگ‌درام» در زبان انگلیسی ابراز نارضایتی کرده‌اند. نام ساز از کلمه آلمانی هنگ (hang) به معنی دست گرفته شده است. فلیکس رونِر و سابینا شِرر یک کمپانی تولید ساز به نام “PANART” دارند که علاوه بر هنگ ساز‌های دیگری نیز تولید می‌کنند. ساز هنگ پس از اختراع روز به روز در حال تکامل است و در سال‌های ۲۰۰۳، ۲۰۰۵، ۲۰۰۶، ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ نسخه‌های دیگری از این ساز ساخته شد. تا کنون بیش از هفت هزار نوع ساز هنگ توسط سازندگان تولید شده است که نیمی از آن‌ها را به عنوان ساز‌های نسل جدید هنگ درام معرفی کردند. در ساز‌های نسل جدید علاوه بر بدنه‌ی فولادی یک پوشش نازک از جنس فلز برنج نیز وجود دارد. همین موضوع باعث شد تا ساز‌هایی با اختلاف نوسانات صدا وجود داشته باشد.

جالب است بدانید قبل از اختراع ساز هنگ، در سال ۱۷۰۰ میلادی یک ساز دیگر به نام SteelPan با بدنه‌ای کاملا فلزی (مانند ساز هنگ) در آفریقا و آمریکای جنوبی ساخته شده بود. پس از آن گالن‌های فلزی خالی (گالن‌هایی با ظرفیت ۵۵ گالن) ساخته شد و در جشن‌ها و مراسم‌ها طرفداران زیادی پیدا کرد. خوب است بدانید به نوازندگان این ساز ” پن ایست ” (Panists) می‌گفتند.

هر نت در این ساز دارای یک فضای مشخص روی ساز است که به آن Tone Field می‌گویند و معمولا به شکل دایره یا بیضی فرو رفته است. هنگ درام‌های مرسوم دارای یک نت اصلی و هفت نت دیگر هستند. نت اصلی این ساز که به آن دینگ می‌گویند، در مرکز ساز واقع شده است و پایین‌ترین صدا یا به عبارتی دیگر بم‌ترین صدا را تولید می‌کند و این نت همان نت ر بم در دیگر ساز‌ها است که با علامت D نشان داده می‌شود. در روش نوشتاری نت‌ها، نت دینگ با یک علامت اسلش از باقی نت‌ها جدا می‌شود. نت‌های این ساز عبارتند: ازD / A C D E F G A
قابل ذکر است که سازندگان هنگ درام‌های امروزی با تغییراتی بر روی نت‌های بدنه‌ی ساز تعداد نت‌ها را به سیزده رسانده‌اند. بالا رفتن تعداد نت‌ها یک ویژگی مثبت برای نوازندگان هنگ درام است، ولی به دلیل محدودیت فضای روی ساز نت‌های هنگ درام، زیر‌تر و به اکتاو‌های بالاتر هدایت خواهند شد.

یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مرحله‌ی ساخت ساز، مرحله‌ی تنظیم کردن یا تیونگ کردن نت‌های ساز در فرم دهی اولیه است. در واقع بیش از ۶۵ درصد تلاش سازنده به مرحله‌ی تنظیم کردن یا تیونگ کردن نت‌های ساز در فرم دهی اولیه معطوف می‌شود. بدست آوردن اندازه صحیح تن فیلد‌ها برای ایجاد آن بر روی بدنه ساز بسیار دقیق و حساس است و هر میلی‌متر آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

این ساز و صدای دلنشینش رابطه مستقیمی با ریلکسیشن و مدیتیشن دارد! صدای این ساز روح را جلا می‌دهد و شما را به دنیایی بین رویا و واقعیت می‌برد. وقتی نتی از این ساز به صدا در می‌آید، دیگر نت‌ها هم با شدت بسیار کم به صدا در می‌آید که همین موضوع صدای هنگ را بسیار گرم و دلنشین کرده است.
علاوه بر آن از این ساز برای تکنوازی و یا حتی همنوازی با هر ساز ایرانی و غربی دیگری استفاده می‌شود. به عنوان یک نمونه قطعه ایرانی آهنگ”آسمان هم زمین می‌خورد” گروه چارتار است که در آن از ساز هنگ استفاده شده است.

ساز هنگ یا هندپن نیز در دسته ساز‌های با قیمت بالا محسوب می‌شود که دلیل گرانی آن را دو عامل دشواری ساخت و سازندگان کم آن در سراسر دنیا می‌دانند. این ساز هنوز به صورت دستی و در کارگاه‌های کوچک ساخته می‌شود. انتخاب فلز و آلیاژ مناسب، شکل و فرم دادن به آن و رسیدن به نت‌ها با کوک درست بخشی از سختی‌های فرآیند تولید این ساز محسوب می‌شود.

علی رغم فلزی بودن این ساز باید توجه کرد که با کوچکترین ضربه و خش آسیب می‌بیند و آن را از کوک خارج می‌کند. حتی نوازنده نباید در هنگام نواختن انگشتر،ساعت، دستبند و … در دست داشته باشد، زیرا ضخامت فلز آن بسیار ناچیز و در حد ۱ یا ۱.۲ میلی متر است. پس اگر می‌خواهید یک ساز همیشه کوک و خوش صدا داشته باشید در نگهداری و حمل و نقل آن دقت کنید.

یکی از معروف‌ترین نوازندگان ساز هنگ در جهان دنیل ویپلسِ (Daniel Waples) است. دنیل ویپلسِ موسیقی را با ساز گیتار شروع می‌کند و پس از آن در سال ۲۰۰۶ میلادی با هنگ آشنا می‌شود و نواختن آن را فرامی‌گیرد. این نوازنده تا به حال قطعه‌های زیادی را برای هنگ ساخته و نواخته و در کنسرت‌های زیادی هم شرکت داشته است.