هر کس می‌خواهد سازی را برای یادگیری و نواختن شروع کند اولین سوالی که از هنرآموزان و نوازنده‌های آن ساز می‌پرسد این است که آیا ساز سختی است؟ یا اینکه کدام یک از سازها سخت‌تر است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که همه‌ی سازهای موسیقی سختی‌هایی برای یادگیری دارند و اگر شما به سازی علاقه داشته باشید همه‌ی سختی‌ها آسان می‌شوند و برعکس اگر به سازی علاقه نداشته باشید آن ساز، سخت‌ترین ساز دنیا می‌شود. پس دقت داشته باشید که هیچ معیار و شاخصی برای اندازه گیری سختی و آسانی سازها وجود ندارد؛ ولی، چون برخی از سازها در ابتدای کار روند یادگیری طولانی تری دارند، به همین خاطرممکن است آن ساز کمی دشوار به نظر برسد و ساز‌هایی که روند یادگیریشان سریع‌تر است به نظر راحت آیند. اکنون ما در این مقاله قصد داریم ۱۲ ساز سخت یا به عبارت دیگر ۱۲ سازی را به شما معرفی کنیم که روند یادگیری آنها طولانی‌تر از دیگر سازها است. پس با ما همراه باشید.
۱. ویولن
ویولن یک ساز زهی آرشه‌ای است؛ یعنی تولید صدا توسط حرکت آرشه بر سیم انجام می‌شود. ویولن همیشه به چند دلیل در دسته سازهای سخت قرار می‌گیرد. زیرا این ساز پرده بندی ندارد و نوازنده خودش باید جایگاه درست هر نت را پیدا کند و همچنین نوازنده باید شنوایی موسیقیایی قوی داشته باشد تا متوجه شود صدای حاصله کوک و درست است یا خیر. به همین دلیل روند یادگیر و تسلط نسبی روی ساز ویولن کمی زمان بر است و ساز را برای هنرجو بی حوصله سخت می‌کند. این ساز هم در گروه نوازی و هم تکنوازی کاربرد دارد و مدت زمان یادگیری دوره ابتدایی این ساز حدود دو الی سه سال است.
۲. هورن
هورن یک ساز بادی برنجی است که نسبت به دیگر سازهای بادی کمی دشوار است. زیرا هم به دلیل پیچ و تابی که لوله هورن دارد نحوه گرفتن و انگشت گذاری آن کمی سخت است و هم نوازنده با گرفتن یک پیستون باید چندین نت را با تفاوت در نحوه‌ی دمیدن و فشار لب هایش تولید کند و با کوچکترین اشتباه در لب گذاری صدای نت تغییر می‌کند. همچنین به دلیل طولانی بودن لوله هورن دمیدن در آن به فشار شدیدی احتیاج دارد. این ساز در تک نوازی و گروه نوازی‌ها کاربرد دارد و مدت زمان یادگیری دوره ابتدایی این ساز حدود ۲۴ ماه است.
۳. چنگ
چنگ یا هارپ یک ساز زهی است که با ضربه زدن انگشتان دست بر سیم‌های ساز صدا تولید می‌شود. این ساز نیز به خاطر حالت قرار گیری انگشت‌ها روی سیم و ضرورت کنترل پدال‌های آن با پا برای صاف یا تیز کردن صدا، کمی دشوار است. علاوه بر این هماهنگی لازم بین پا و دست هنگام نواختن به حوصله و زمان بیشتری نسبت به دیگر سازها نیاز دارد. این ساز در تک نوازی و گروه نوازی‌ها کاربرد دارد و مدت زمان یادگیری دوره ابتدایی این ساز حدود ۲۲ ماه است.
۴. درامز
یک ساز کوبه‌ای که از چندین ساز کوبه‌ای کوچکتر شامل طبل بزرگ، طبل فلور، طبل کوچک، تام-تام، جفت سنج، سنج کراش، سنج راید، سنج اسپلش وسنج چینی تشکیل شده است. برای نواختن این ساز دست و پا هر دوباید با هم هماهنگ شوند و نوازنده باید همزمان بر کلیه‌ی سازهای این مجموعه تسلط داشته باشد و از قدرت عضلانی بالایی برخوردار باشد. این ساز همیشه در کنار ساز‌هایی دیگر قرار می‌گیرد و و مدت زمان یادگیری دوره ابتدایی این ساز حدود ۱۸ ماه است.
۵. آکاردئون
آکاردئون یک ساز بادی کلاویه‌ای با صدایی دلنشین است. برای نواختن آکاردئون باید بین دو دست هماهنگی زیادی برقرار شود، یعنی علاوه بر فشردن کلاویه برای تولید صدای نت مورد نظر، همزمان باید جریان هوا را با باز و بسته کردن دست دیگر کنترل کرد. این ساز در تک نوازی و گروه نوازی‌ها کاربرد دارد و مدت زمان یادگیری دوره ابتدایی این ساز حدود ۱۸ ماه است.
۶. ابوا
ابوا نیز سازی بادی – چوبی است. یکی از دلایلی که این ساز در بین ۱۲ ساز سخت قرار می‌گیرد این است که در آوردن صدای دلخواه و ایده آل از ساز به مهارت و زمان زیادی احتیاج دارد. همچنین در حین نواختن نوازنده باید دائم انگشتان خود را تغییر دهد تا صدای ساز یکنواخت نشود. مدت زمان لازم برای آموزش مباحث اولیه ساز حدود ۲۰ ماه است.
۷. گیتار کلاسیک و فلامنکو
گیتار یک ساز زهی است که طرفداران بسیار زیادی دارد. گیتار در سبک‌های مختلفی مانند پاپ، کلاسیک، فلامنکو و… آموزش داده می‌شود. در سبک کلاسیک و فلامنکو علاوه بر قطعات و ملودی‌هایی که آموزش داده می‌شود، اصول صحیح نوازندگی گیتار و تکنیک‌های اصولی این ساز نیز گفته می‌شود. در این سبک برای تولید صدای با کیفیت باید انگشتان دست راست از نظر تکنیک بسیار ورزیده شوند، به همین خاطر پیشرفت در این ساز به تمرین و حوصله زیادی احتیاج دارد. همین امر سبک کلاسیک و فلامنکو را کمی کسل کننده و دشوار کرده است. مدت زمان لازم برای آموزش مباحث اولیه گیتار کلاسیک و فلامنکو حدود ۲۴ ماه است.
۸. نی
نی یک ساز بادی چوبی است که در دسته سازهای ایرانی قرار دارد. نحوه قرار گیری نی بین لب‌ها و به صدا در آوردن آن کار نوازنده را کمی دشوار کرده است. نحوه‌ی فوت کردن و تولید صدا از ساز نی کمی زمان بر است و به تمرین و حوصله زیادی احتیاج دارد. مدت زمان لازم برای آموزش مباحث اولیه ساز حدود ۱۸ ماه است.
۹. کمانچه و قیچک
کمانچه و قیچک هر دو در دسته سازهای زهی آرشه‌ای هستند؛ یعنی تولید صدا در آنها توسط حرکت آرشه بر سیم انجام می‌شود. هر دو این سازها فاقد دستان هستند و نوازنده خودش باید جایگاه درست هر نت را توسط انگشت پیدا کند و همچنین نوازنده باید شنوایی موسیقیایی قوی داشته باشد تا متوجه شود صدای حاصله کوک و درست است یا خیر. به همین دلیل روند یادگیری و تسلط نسبی روی این سازها کمی زمان بر است و ساز را برای هنرجو بی حوصله سخت می‌کند. این سازها هم در گروه نوازی و هم تکنوازی کاربرد دارند و مدت زمان یادگیری دوره ابتدایی این سازها حدود دو الی سه سال است.
۱۰. دیجیریدو
دیجیریدو یک ساز بادی چوبی با قدمتی دیرینه است. این ساز کمتر مورد استقبال قرار گرفته است، ولی بد نیست بدانید که در دسته سازهای سخت قرار دارد به گونه‌ای که در قدیم فقط مردان قادر به نواختن آن بودند؛ زیرا برای تولید صدا نوازنده باید در یک زمان از طریق بینی نفس بکشد و در همان زمان هوا را از طریق دهان خارج کند. مدت زمان یادگیری این ساز بستگی شدیدی به قدرت دمیدن و تنفس نوازنده دارد.
۱۱. کرنت
کرنت در دسته سازهای بادی برنجی است. یکی از فاکتورهایی که ساز کرنت را در دسته سازهای سخت قرار داده، نحوه‌ی تولید صدای درست و ایده‌آل از ساز است که به مهارت و زمان زیادی احتیاج دارد. نوازنده ساز کرنت علاوه بر فشردن کلید‌ها باید دائم لرزش و میزان تنفس خود را نیز کنترل کند. مدت زمان لازم برای آموزش مباحث اولیه ساز حدود ۲۰ ماه است.
۱۲. عود
عود یا همان بربط یک ساز زهی زخمه‌ای است. یعنی تولید صدا در آن توسط زخمه زدن به سیم انجام می شود. عود دارای دسته ای کوتاه و فاقد پرده بندی است. عدم پرده بندی دسته پیدا کردن محل دقیق نت‌ها را کمی دشوار می‌کند. همچنین عود دارای بدنه‌ای گلابی شکل بزرگ و دسته ای کوتاه است و همین امر تسلط و دید نوازنده بر دسته و انگشت گذاری را کم می‌کند. مدت زمان لازم برای آموزش مباحث اولیه ساز حدود یک سال است.
سخن آخر
در این مقاله ۱۲ مورد از سازهای سخت برای یادگیری را مطالعه کردید. توجه کنید که حتی ساز‌هایی که به عنوان ساز سخت معرفی شده‌اند اگر نوازنده به آنها علاقمند باشد تمرین و نوازندگی را برای او راحت می‌کند. پس پیشنهاد می‌شود که قبل از هر انتخابی ابتدا به علاقه خود توجه کنید. همچنین توجه کنید که زمان‌های گفته شده برای یادگیری دوره مبتدی سازها، تقریبی و نسبی است و با توجه به مقدار تمرین روزانه نوازنده این زمان می‌تواند کمتر یا بیشتر شود.
چه قشنگ!