این روز‌ها با توجه به تنوع ساز‌هایی که با مارک‌ها و ویژگی‌های مختلف ساخته و در بازار عرضه می‌شود انتخاب یک ساز مناسب برای هنرجویان کمی دشوار شده است. هر فردی که می‌خواهد به کلاس موسیقی برود اولین سوالی که به ذهنش می‌رسد این است که اکنون چه سازی را برای نواختن باید تهیه کنم؟ کدام ساز خوب و با کیفیت است؟ این‌ها سوالاتی است که در ابتدای شروع کلاس موسیقی برای همه پیش می‌آید. انتخاب یک ساز مناسب و با کیفیت برای هر هنرجوی موسیقی امری ضروری و مهم است؛ زیرا جنس صدای خوب و کیفیت بالای ساز در ایجاد انگیزه به هنرجو و نهایتا پیشرفت او تاثیر قابل توجهی دارد. پس در هنگام خرید ساز نهایت دقت و توجه را داشته باشید تا بهترین و مناسب‌ترین ساز را برای خود تهیه کنید. ما در ادامه توصیه‌های مهم در هنگام خرید ساز تار را به شما خواهیم گفت.
توصیه های مهم در هنگام خرید ساز تار
تار یک ساز زهی مضرابی مقید است که تولید صدا در آن با زدن زخمه یا مضراب بر سیم انجام می‌شود. درساخت تار از چوب، پوست، استخوان، زه و فلز استفاده می‌شود که کیفیت و جنس هر کدام از آن‌ها بر کیفیت کل ساز تاثیر قابل توجهی دارد. پس در هنگام خرید ساز باید مشخصات و کیفیت تک تک اجزای ساز را مورد بررسی قرار دهید. ما در ادامه مواردی که باید در هنگام خرید ساز تار به آن توجه کنید را به شما خواهیم گفت. پس با ما همراه باشید.
۱. بودجه در دسترس
اولین عاملی که باید مورد توجه قرار بگیرد مقدار بودجه‌ای است که برای خرید ساز کنار گذاشته اید. اکثرا بر این باورند که در ابتدای کار باید یک ساز معمولی و ارزان قیمت تهیه کنند؛ ولی باوری غلط است. زیرا نواختن با سازی که کیفیت و جنس مناسبی ندارد انگیزه نوازنده برای ادامه کار را کم می‌کند. پس اگر می‌توانید بهتر است کمی بیشتر هزینه کنید و سازی تهیه کنید که از نواختن آن لذت ببرید.
۲. جنس چوب به کار گرفته شده در ساخت تار
یکی از مهم تریم عامل‌ها در کیفیت ساز جنس چوب به کار گرفته شده برای ساخت آن است. پس در هنگام خرید ساز به جنس چوب بسیار توجه کنید و دقت داشته باشید که بهترین چوب برای ساخت تار و صدادهی بهتر آن چوب توت است که این چوب معمولا زرد رنگ و تعداد رگه‌های آن کم است. نکته‌ی قابل توجه دیگر در چوب ساز این است که رگه‌های هر دو کاسه ساز باید در امتداد هم باشند و نباید تراش آن‌ها ناقص باشد.
۳. وزن ساز
ساز نباید خیلی سبک و یا خیلی سنگین باشد. وقتی نوازنده ساز را در دست می‌گیرد نباید احساس سنگینی کند. ساز‌های سنگین کیفیت چوب بالایی ندارند و احتمال شکستن در آن‌ها زیاد است. شما باید بتوانید دسته‌ی ساز را با دو انگشت شصت و اشاره بگیرید وآن را به راحتی بلند کنید؛ در این حالت ساز باید زاویه‌ای حدود ۴۰ درجه پیدا کند.
۴. کاسه و نقاره ساز
بدنه‌ی ساز از دو قسمت اصلی نقاره (کاسه‌ی کوچک تر) و کاسه (کاسه‌ی بزرگتر) تشکیل می‌شود که تناسب بین کاسه و نقاره در تولید صدای شفاف بسیار مهم است. برای تشخیص این تناسب توجه کنید که وقتی ساز را برای نواختن بر روی پا می‌گذارید، ساز نباید از طرف کاسه آویزان شود یعنی کاسه نباید آنقدر سنگین باشد که نوازنده را خسته کند.
۵. اندازه ساز
در هنگام خرید ساز به جثه‌ی نوازنده دقت کنید. نوازنده باید بتواند به راحتی ساز را در آغوش گیرد به گونه‌ای که ساعد دست او دقیقا روی سیم گیر قرار گیرد و خرک ساز از روبرو دیده نشود.
۶. پوست روی کاسه‌ها
بر روی دهانه‌های باز کاسه و نقاره پوست می‌کشند. جنس و نحوه‌ی نصب پوست روی کاسه‌ها در کیفیت صدای ساز و زیر و بمی آن بسیار تاثیر دارد. این پوست باید از قسمت نازک پوست چهارپایانی مانند بز و بره انتخاب شود، اما متاسفانه امروزه به جای استفاده از پوست‌های طبیعی گاهی از پوست‌های مصنوعی استفاده می‌شود. پوست ساز باید ترجیحا از پوست طبیعی، چند ساله و با کیفیت باشد، ولی خشک نشده باشد که مانع از ارتعاش آن شود.
۷. دسته ساز
دسته‌ی ساز نیز بهتر است از چوب توت یا چوب گردوی تیره باشد. دسته‌ی ساز نباید کاملا تخت باشد و باید حالت گرده ماهی داشته باشد، زیرا صاف و تخت بودن آن موجب می‌شود که نوازنده را در نواختن با دشواری روبرو کند. از طرف دیگر روی دسته نباید انحنا داشته باشد؛ شما باید ساز را از زوایای مختلف نگاه کنید تا مطمئن شوید که بدون انحنا و یکدست باشد. زیرا ناصاف بودن دسته بر صدای ساز تاثیر منفی می‌گذارد. علاوه بر این‌ها توجه کنید که محل اتصال دسته به بدنه‌ی ساز باید فاقد هرگونه ترک (حتی ترک کوچک) باشد.
۸. خرک ساز
یکی دیگر از عواملی که در نوای سازتاثیر دارد، جنس و شکل خرک ساز و نحوه‌ی نصب آن است. خرک طولی حدود ۵ و ارتفاع ۲ سانتی متر دارد که توسط دو پایه‌ی کوچک روی پوست کاسه نصب می‌شود و اغلب از جنس استخوان است. در هنگام بررسی خرک ساز باید ارتفاع آن را مورد توجه قرار دهید، زیرا بلند و کوتاه بودن نامناسب خرک بر روی فاصله سیم‌ها از دسته تاثیر می‌گذارد و ارتفاع زیاد خرک باعث می‌شود که فاصله‌ی بین سیم و صفحه ساز زیاد شود و نوازنده را با دشواری در نوازندگی روبرو کند. پس توجه داشته باشید که فاصله‌ی بین سیم‌های دسته و سطح دسته و مضراب خور ساز (یعنی فاصله سیم تا پوست) خیلی زیاد نباشد، چون هم صدای ساز نا مطلوب می‌شود و هم نواختن را دشوار می‌کند. اگر این فاصله زیاد بود حتما ارتفاع خرک زیاد است.
۹. پرده‌های ساز و صدای سیم‌ها
سیم‌های ساز را باید در قسمت دسته و بدنه مورد بررسی قرار دهید. برای این کار می‌توانید تک تک پرده‌ها را بگیرید و به سیم‌ها ضربه بزنید. در همه‌ی حالت‌ها باید صدای سیم‌ها شفاف و بدون گز باشد. همچنین حجم کلی صدای ساز شفاف باشد و در اصطلاح صدای تو دماغی نداشته باشد.
۱۰. جعبه کلید‌های کوک و گوشی‌ها
قسمت ابتدایی دسته که کلید‌های کوک در آن واقع شده اند باید صاف و کاملا صیقل و عاری از هر گونه خوردگی باشند. همچنین برای کنترل گوشی‌های ساز می‌توانید تک تک گوشی‌ها را خیلی کم به راست و چپ بچرخانید و مطمئن شوید که گوشی‌ها لغی نداشته باشند. گوشی‌ها باید محکم و با کیفیت باشند. زیرا این گوشی‌ها به طور مداوم برای کوک کردن ساز در حال چرخش هستند پس باید کیفیت مطلوبی داشته باشند.
۱۱. بدنه و کل ساز
بدنه ساز و به ویژه محل‌های اتصال قسمت‌های مختلف به یکدیگر باید صاف و صیقل خورده و بدون ترک خوردگی یا برآمدگی باشد. ساز را از زوایای دید مختلف مورد توجه قرار دهید و مطمئن شوید که عاری از هر گونه ترک و برآمدگی است.
سخن پایانی
در این مقاله نکات و توصیه‌هایی برای خرید تار گفته شد. توجه داشته باشید که برای خرید ساز بهتر است ابتدا با استاد و نوازنده‌ی آن ساز مشورت کنید تا بتوانید بدون پشیمانی یک ساز مناسب برای خود تهیه کنید و بهتر است برای خرید ساز از افرادی که در این حرفه و به ویژه ساز تار مهارت دارند کمک بگیرید.
