راهنمای خرید ویولن

وقتی به ارکسترهای بزرگ و باشکوه کلاسیک فکر می کنیم، اولین سازی که در ذهنمان نقش می بندد ساز زیبا و ظریف ویولن است. اما اگرچه ماهیت ویولن بعنوان یک ساز غربی همواره با موسیقی کلاسیک غربی پیوند عمیقی داشته است، طی قرون گذشته استفاده از این ساز زهی-آرشه ای را در سبک های مختلف دیگر نیز شاهد بوده ایم و در واقع زمانی که از ویولن سخن می گوییم، دیگر یک ساز صرفاً غربی نیست، بلکه یک ساز جهانی با تطبیق پذیری بالا برای اجرا در ژانرهای گوناگون موسیقی است. امروزه ویولن در ژانرهای گوناگون موسیقی از جمله کلاسیک، پاپ، راک، بلوز و کانتری و موسیقی فولک کشورهای مختلف در نقش تک نوازی و گروه نوازی کاربرد دارد و از حدود یک قرن پیش به موسیقی ایرانی نیز راه یافت و نسل های پیاپی از نوازندگان ایرانی چیره دست، نغمات موسیقی اصیل کشورمان را بر روی این ساز اجرا کردند و این اتفاق بسیار مقبول واقع شد. بنابراین یک هنرجوی ایرانی ساز ویولن می تواند دو مسیر کاملاً متفاوت را در پیش بگیرد، یعنی ویولن را به سبک غربی و یا به سبک ایرانی بنوازد. بدیهی است که این انتخاب باید بر اساس سلیقه شخصی هنرجو صورت بگیرد. در ادامه این مقاله سعی خواهیم داشت تا ضمن معرفی اجزای تشکیل دهنده ویولن، مجموعه ای از نکاتی را که یک نوآموز می بایست برای تهیه ساز به آنها توجه داشته باشد بیان نماییم.

کاسه (جعبه) طنینی: در واقع بدنه اصلی ساز است که ارتعاشات دریافتی را به صوت تبدیل می کند. کاسه طنینی یا رزنانس، از سه بخش: صفحه رویی، صفحه زیرین و کلاف دور تشکیل می شود.

حلزونی: قسمت انتهای دسته که جنبه تزیینی دارد و به ساز زیبایی می بخشد.

جعبه گوشی و گوشی ها: جعبه گوشی در بالای دسته و درست در زیر حلزونی قرار دارد و محل اتصال سیم ها در بالای دسته است. سیم ها اینجا به گوشی ها متصل شده و پیچانده می شوند تا به میزان کشش مورد نظر برسند. گوشی های چهارگانه ویولن در واقع ابزار اصلی کوک کردن چهار سیم ویولن هستند.

شیطانک: قطعه ای است که در حدفاصل جعبه گوشی و گریف قرار می گیرد، و باعث ایجاد فاصله صحیح بین سیم ها و هم چنین فاصله سیم ها با گریف (فینگربورد) است.

دسته: قطعه چوبی بلند که به بدنه ویولن متصل است و گریف بر روی آن نصب می شود.

گریف (فینگربورد): سطح مشکی رنگی که بر روی دسته نصب می شود و نوازنده با فشردن سیم ها بر روی آن، نت های مختلف را بر روی ساز ایجاد می کند. گریف ویولن از بالای دسته تا میانه جعبه ادامه پیدا می کند.

سیم ها: ویولن چهار سیم دارد که هر دو سیم مجاور با فاصله پنجم درست نسبت به هم کوک می شوند. اگر به ساز از روبرو نگاه کنید، سیم ها از چپ به راست (و از بم به زیر) بر این اساس کوک می شوند: G3-D4-A4-E5

روزنه های F: حفره های صدا هستند که هوای داخل جعبه رزنانس را به هوای اطراف ساز متصل و مرتبط می کنند.

خرک: مهم ترین قطعه در انتقال ارتعاش سیم ها به داخل کاسه ساز است. خرک در بخش میانی ساز و بین روزنه های F قرار دارد و کیفیت و شکل آن در صدادهی ساز بسیار تأثیرگذار است.

سیم گیر: سیم ها در انتهای ساز به سیم گیر متصل شده و توسط آن نگه داشته می شوند. سیم گیر ویولن تا انتهای بدنه ادامه می یابد و به دکمه ای که بر روی کلاف ساز تعبیه شد وصل می شود.

تاندون ها: پیچ های تنظیم دقیق کوک هستند که در بخش سیم گیر قرار دارند و می توان توسط آنها کوک سیم مربوطه را در حد بسیار جزیی تغییر داد و تنظیم نمود. در سازهای مبتدی به هر سیم یک تاندون اختصاص داده می شود، اما در سازهای حرفه ای تر ممکن است فقط سیم “می” پیچ تنظیم دقیق کوک داشته باشد.

دکمه سیم گیر: دکمه یا پین، داخل کلاف ویولن جاسازی می شود و وظیفه نگه داشتن سیم گیر را بر عهده دارد.

چانه گیر (زیرچانه ای): محلی برای قرار گرفتن چانه حین نوازندگی است، که تسلط بیشتری در نوازندگی ویولن بوجود می آورد. امروزه چانه گیر به یکی از بخش های اصلی ویولن تبدیل شده است.

آرشه (کمان): وسیله اصلی نواختن ویولن است. آرشه یک چوب دارای قوس است که رشته های موی دم اسب به دو سر آن وصل شده است.

کولیفن: ماده ای است که از آن برای بالا بردن اصطکاک آرشه و لیز نخوردن آن بر روی سیم ها استفاده می شود.

بالشتک: یک وسیله جانبی که به افزایش قدرت کنترل و تسلط نوازنده کمک می کند. بالشتک زیر ویولن نصب می شود و با پر کردن فاصله شانه و گردن، به نوازنده اجازه می دهد با استیل بهتر و سهولت بیشتر ویولن بنوازد.

بازه قیمتی ساز ویولن بسیار گسترده است و در هر محدوده قیمتی گزینه های بسیاری برای خرید وجود دارد. در واقع سازهای موجود را می توان در سه طبقه: سازهای مبتدی، سازهای متوسطه و سازهای حرفه ای جای داد. اما معیار اصلی کیفیت یک ویولن، داشتن طنینی دلپذیر است که این مسأله مستقیماً از کیفیت چوب ها و متریال استفاده شده و مهارت بکار گرفته شده در ساخت ساز سرچشمه می گیرد. فراموش نکنید که داشتن یک ساز آکوستیک با کیفیت، ضمن اینکه برای خودتان تجربه خوبی از نوازندگی رقم خواهد زد، می تواند به نوعی یک سرمایه گذاری باشد. ساز آغازین اگه استاندارد باشد، در صورت نگهداری درست، در طول زمان ارزش مادی خود را حفظ خواهد کرد و سازهای حرفه ای نیز از آنجا که به مرور با نواختن، به اصطلاح صدایشان “جا می افتد”، ممکن است حتی ارزش بیشتری پیدا کنند.

ویولن هم چنین در اندازه های مختلفی ساخته می شود که اندازه های کوچک تر معمولاً برای خردسالان و کودکان و متناسب هستند. این اندازه ها متناسب با طول بازوی چپ هنرآموز (فاصله مرکز گردن تا مچ یا وسط کف دست، زمانی که دست چپ را کاملا باز کرده) در نظر گرفته می شوند. اندازه های مرسوم عبارتند از:

۱۶/۱: برای طول بازوی ۱۴ اینچ، مناسب برای خردسالان ۳ تا ۵ ساله

۱۰/۱: برای طول بازوی ۱۵ اینچ، مناسب برای همان رده سنی

۸/۱: برای طول بازوی ۵/۱۶ اینچ، مناسب برای همان رده سنی

۴/۱: برای طول بازوی ۵/۱۸ اینچ، مناسب برای کودکان ۴ تا ۷ ساله

۴/۲ (یا ۲/۱): برای طول بازوی ۲۰ اینچ، مناسب برای کودکان ۶ تا ۱۰ ساله

۴/۳: برای طول بازوی ۲۲ اینچ، مناسب برای کودکان ۹ تا ۱۱ ساله

۴/۴: حالت فول سایز ویولن، برای طول بازوی ۲۳ اینچ به بالا، مناسب برای سنین ۹ سال به بالا و بزرگسالان

در هنگام خرید ویولن باید به تراش مناسب و جنس قابل قبول صفحات رویی و زیرین ساز، به سالم بودن جداره های اتصال صفحات به کلاف و به خوردگی نداشتن سایر بخش های ساز دقت نمود. ظاهر کلی ساز و رنگ چوب (روشن یا تیره، کدر یا براق) تا حد زیادی سلیقه ای است و طنین ساز نیز پیش از هر چیز باید به گوش نوازنده خوش بیاید. در رابطه با آرشه نیز دقت داشته باشید که چوب قوس لازم را داشته باشد و در عین حال در نگاه عمودی، تاب نداشته باشد، و موهای آرشه کامل و متراکم باشند.